Het werd al een tijdje aangekondigd, maar het is nu officieel: de sociale verkiezingen gaan niet door in mei 2020, maar worden uitgesteld. De wet die dat regelt, is donderdagavond gestemd. Het koninklijk besluit dat de nieuwe verkiezingsperiode vastlegt, moet nog gepubliceerd worden. Maar het staat zo goed als vast dat de uitgestelde verkiezingen zullen doorgaan in de periode tussen 16 en 29 november 2020.
Het uitstel van de verkiezingen gaat gepaard met een aantal begeleidende maatregelen die we graag op een rij zetten.
1. Bevriezing van de verkiezingsprocedure op dag X+36 en het vaststellen van een nieuwe verkiezingsdatum en -kalender.
Dag X+35 (i.e. 35 dagen na de datum van aanplakking van het bericht dat de datum van de verkiezingen aankondigt) is de uiterste datum in de verkiezingskalender waarop de kandidatenlijsten moeten ingediend worden. Op basis van de oorspronkelijke verkiezingskalender lag die dag tussen 17 en 30 maart 2020, afhankelijk van de gekozen verkiezingsdatum.
Aan de verkiezingskalender tot dag X+35 wordt niet geraakt. De kandidatenlijsten dienden dus uiterlijk op de oorspronkelijke dag X+35 ingediend worden. Alle handelingen en beslissingen die zijn gesteld, respectievelijk genomen tot dag X+35, blijven verder gelden en bepalen ook de verkiezingen die in november 2020 zullen doorgaan.
De verkiezingsprocedure wordt bevroren op dag X+36. Alle volgende stappen in de verkiezingskalender, waaronder de aanplakking van de kandidatenlijsten op dag X+40, moeten dus definitief niet meer gezet worden.
Er moet een nieuwe verkiezingsdatum (dag Y) bepaald worden die (zo goed als zeker) zal liggen tussen 16 en 29 november 2020. Op basis van die nieuwe datum zal een nieuwe verkiezingskalender opgebouwd worden met, vertrekkend van de nieuwe verkiezingsdatum alle nieuwe data vanaf dag X+36.
Voor ondernemingen waarvan de verkiezingsdatum viel na 24 mei 2020, moet de oorspronkelijke verkiezingskalender ook voortgezet worden tot de initiële dag X+35 om daarna opgeschort te worden. Het gaat hier om ondernemingen die geen verkiezingen konden organiseren binnen de oorspronkelijk voorziene verkiezingsperiode hetzij omdat zij te laat de verkiezingsprocedure zijn opgestart hetzij omdat er door een gerechtelijke procedure voorafgaand aan dag X+35 een vertraging is opgetreden.
Ondernemingen die de kandidatenlijsten al zouden aangeplakt hebben, zullen dat opnieuw moeten doen uiterlijk op dag X+40 in de nieuwe verkiezingskalender. Het feit dat zij dat al gedaan hebben, betekent niet dat de klachten of beroepen tegen de kandidatenlijsten moesten ingediend worden op de data die uit de oorspronkelijke verkiezingskalender voortvloeiden. Daarmee kan gewacht worden tot het herstarten van de procedure.
2. Wat met de ontslagbescherming van de nieuwe kandidaten en van de werknemers die ingevolge de verkiezingen van 2016 beschermd zijn?
Verschillende hypothesen kunnen zich voordoen.
a. De werknemers die op de al ingediende kandidatenlijsten voorkomen en nog geen bescherming genoten
Hun identiteit is bekend doordat zij voorkomen op de ingediende kandidatenlijsten. Hun bescherming is ingegaan op dag X-30. Hun occulte bescherming is bij de indiening van de kandidatenlijsten een niet-occulte bescherming geworden.
Wordt een kandidaat-werknemersvertegenwoordiger onregelmatig ontslagen en heeft hij recht op de beschermingsvergoeding, dan zal het variabel gedeelte van die vergoeding, d.i. het loon tot het einde van het mandaat, berekend worden op dezelfde manier als altijd, nl. het loon tot het ogenblik waarop de nieuwe overlegorganen voor het eerst samenkomen na de verkiezingen in 2024.
b. De werknemers die op de ingediende kandidatenlijsten voorkomen en wel al bescherming genoten
Het gaat over de werknemers die ook al kandidaat waren bij de sociale verkiezingen in 2016 en op basis van hun, al dan niet succesvolle, kandidatuur beschermd waren tegen ontslag tot de verkiezingen in 2020. Voor deze groep werknemers verandert er niets. Ze waren al beschermd tegen ontslag en blijven dat.
Ook voor hen geldt dat, als zij onregelmatig ontslagen worden en recht hebben op de beschermingsvergoeding, het variabel gedeelte van die vergoeding gelijk zal zijn aan het loon tot het ogenblik waarop na de verkiezingen in 2024 de nieuwe overlegorganen voor het eerst samenkomen.
c. De werknemers die beschermd zijn tegen ontslag ingevolge hun kandidatuur bij de verkiezingen van 2016, maar die geen kandidaat meer zijn in 2020
De bescherming van deze werknemers liep normalerwijze af bij de samenstelling van de nieuwe overlegorganen na de sociale verkiezingen in mei 2020. Hun bescherming wordt verlengd tot het ogenblik waarop na de verkiezingen in november 2020 de nieuwe overlegorganen voor het eerst samenkomen.
Werden zij onregelmatig ontslagen vóór 17 maart 2020, datum waarop de Groep van 10 bekendmaakte dat de verkiezingen zouden uitgesteld worden, en hebben ze recht op de beschermingsvergoeding, dan is het variabel gedeelte van die vergoeding gelijk aan het loon tot het ogenblik waarop de nieuwe overlegorganen voor het eerst zouden samengekomen zijn als de verkiezingen in mei 2020 zouden zijn doorgegaan. Er wordt dan geen rekening gehouden met het uitstel van de verkiezingen.
Werden of worden ze onregelmatig ontslagen na 17 maart 2020, dan is het variabel gedeelte van de beschermingsvergoeding gelijk aan het loon vanaf het ontslag tot het ogenblik waarop de nieuwe overlegorganen na de verkiezingen in november 2020 voor het eerst samenkomen. In deze hypothese wordt wel rekening gehouden met het uitstel van de verkiezingen.
d. De werknemers die later zouden voorgedragen worden als kandidaten ter vervanging van een andere kandidaat die op de kandidatenlijst voorkwam, maar ervan verdween
De verkiezingswetgeving laat in een beperkt aantal gevallen toe dat kandidaten die zijn voorgedragen, worden vervangen. Dat kan alleen maar:
bij overlijden van een kandidaat;
in het geval een kandidaat ontslag genomen heeft en dus de onderneming verlaat;
in het geval een kandidaat ontslag geeft uit de vakbond en geen lid meer is van de vakbond die hem voorgedragen heeft;
in het geval een kandidaat van werknemerscategorie wijzigt (bv. arbeider wordt bediende);
in het geval een kandidaat binnen de voorgeschreven termijn zijn kandidatuur intrekt. Die 'voorgeschreven' termijn zal door het bevriezen van de procedure verlengd worden.
Die vervanging kan gebeuren tot dag X+76.
Door die mogelijkheid bestaat er een – weliswaar klein – risico dat een onderneming geconfronteerd wordt met de kandidatuur van een werknemer die vóór dag X+76 werd ontslagen, op een ogenblik dat de onderneming nog niet wist dat hij kandidaat zou worden.
De nieuwe wet bepaalt immers dat die werknemer met terugwerkende kracht beschermd is tegen ontslag, tenminste als dat ontslag zich voordoet in 2 ‘tijdszones’:
in de periode van X-30 tot X+35 volgens de oorspronkelijke verkiezingskalender; in die periode was er eigenlijk al sprake van een occulte bescherming voor alle werknemers en dus wordt die periode bestendigd,
in de periode van X tot X+76 volgens de nieuwe verkiezingskalender. Er ontstaat op die manier dus een nieuwe periode van occulte bescherming die loopt van 90 dagen tot 14 dagen vóór de nieuwe verkiezingsdatum.
Omgekeerd betekent dit wel dat werknemers, die nog geen kandidaat waren en die ontslagen worden vanaf X+36 in de oude verkiezingskalender tot X in de nieuwe verkiezingskalender (en dit is van 16 tot 29 augustus 2020, afhankelijk van de verkiezingsdatum), zich niet kunnen beroepen op een ontslagbescherming m.b.t. dat ontslag, ook niet als zij alsnog als kandidaat worden voorgedragen.
3. Andere maatregelen
De bestaande overlegorganen blijven verder functioneren tot op het moment dat na de verkiezingen in november 2020 de nieuwe overlegorganen zijn samengesteld.
Om geldig kandidaat te zijn, moet de werknemer aan een aantal verkiesbaarheidsvoorwaarden voldoen, zoals op de verkiezingsdatum in dienst zijn van de onderneming en een bepaalde anciënniteit bereikt hebben. Die voorwaarden zullen moeten vervuld zijn in functie van de oorspronkelijke verkiezingsdatum in mei 2020, niet deze in november 2020. Een werknemer die op de oorspronkelijke verkiezingsdatum in mei 2020 onvoldoende anciënniteit zou hebben, is en blijft een ongeldige kandidaat, zelfs al heeft hij op de nieuwe verkiezingsdatum in november 2020 voldoende anciënniteit opgebouwd. En dat geldt ook voor de werknemers die, ter vervanging van andere kandidaten, op de lijst worden geplaatst uiterlijk op de nieuwe dag X+76.
Ondernemingen waarin geen enkele kandidatenlijst is ingediend, mogen de verkiezingsprocedure stopzetten. Dat kan gebeuren vanaf dag X+35 en wordt niet beïnvloed door het uitstel van de verkiezingen.
* * *
Sociale verkiezingen organiseren in een periode waarin door de verspreiding van het coronavirus de personeelsbezetting ongewoon laag is, is geen goed idee. Het zou afbreuk doen aan het representatief karakter van deze organen en een gevaar betekenen voor een goed sociaal overleg. Ze uitstellen is dus een wijze beslissing. De begeleidende maatregelen lijken een goede oplossing te bieden voor de meest voorkomende problemen en scheppen een evenwicht tussen de belangen van de werkgevers en de werknemers.
Sabine Vanoverbeke
Hebt u nog meer vragen over het uitstel van de sociale verkiezingen n.a.v. Corona/Covid-19 of hebt u andere vragen over de sociale verkiezingen? Commit Advocaten helpt u graag verder.
Ondanks alle zorg die besteed is aan het opstellen van deze tekst, blijven vergissingen en/of onvolkomenheden mogelijk. De auteur en Commit Advocaten cvba kan daarvoor geen aansprakelijkheid aanvaarden.