De Europese lidstaten moesten de Europese Klokkenluidersrichtlijn omzetten naar nationaal recht tegen 17 december 2021. Met wat vertraging heeft België eindelijk zijn huiswerk klaar. Op 24 november werd de Belgische klokkenluiderswet goedgekeurd en op 15 december werd deze in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. In deze blog lichten we toe aan welke verplichtingen jouw onderneming moet voldoen.
DE KLOKKENLUIDERSWET, WHAT’S IN A NAME?
Een klokkenluider is een persoon die inbreuken binnen een organisatie of bedrijf meldt. Met de nieuwe klokkenluidersregeling voorziet de wetgever in minimumnormen die zorgen voor een betere bescherming van melders van inbreuken op het Unierecht om zo de tenuitvoerlegging van het Unierecht en -beleid op specifieke gebieden te verbeteren.
Het gaat meer bepaald om meldingen van inbreuken gepleegd in het kader van overheidsopdrachten, financiële diensten, producten en markten, voorkoming van witwassen van geld en terrorismefinanciering, productveiligheid en productconformiteit, veiligheid van het vervoer, bescherming van het milieu, stralingsbescherming en nucleaire veiligheid, veiligheid van levensmiddelen en diervoeders, diergezondheid en dierenwelzijn, volksgezondheid, consumentenbescherming, bescherming van de persoonlijke levenssfeer en persoonsgegevens, en beveiliging van netwerk- en informatiesystemen, bestrijding van belastingfraude en sociale fraudebestrijding, financiële belangen van de EU en inbreuken in verband met de interne markt. Een hele boterham dus.
De wet verplicht ondernemingen om te voorzien in de mogelijkheid om anoniem en zonder een risico op represailles informatie over een inbreuk binnen een onderneming te melden via interne of externe meldingskanalen. Voor ondernemingen met minder dan 250 werknemers geldt de vereiste van anonimiteit niet.
INTERNE MELDINGSKANALEN
Welke ondernemingen?
Ondernemingen met minstens 50 werknemers moeten kanalen en procedures voor de interne opvolging van meldingen voorzien, na overleg en in samenspraak met de sociale partners.
Ondernemingen met 50 tot 249 werknemers krijgen wat meer tijd om dit in orde te brengen. De wetgever verleent hen namelijk uitstel tot 17 december 2023.
Ondernemingen met minder dan 50 werknemers (op enkele uitzonderingen na) moeten in principe niet voorzien in interne meldingskanalen.
Vereisten
De wet voorziet in een aantal vereisten waaraan een intern meldingskanaal moet voldoen, waaronder:
De melders moeten de mogelijkheid hebben om zowel schriftelijk als mondeling een melding te doen;
De meldkanalen beschermen te allen tijde de identiteit van de melder en de eventuele in de melding genoemde derden;
De onderneming dient duidelijk te communiceren over de beschikbare meldingskanalen met zijn werknemers en met derden;
…
De klokkenluiderswet verduidelijkt de procedures voor interne melding en opvolging.
EXTERNE MELDINGSKANALEN
Naast de interne meldingskanalen voorziet de wetgever ook in externe meldingskanalen. Men kan informatie over inbreuken melden via een intern meldingskanaal (voor zover voorzien in de organisatie of het bedrijf), of men kan zich rechtstreeks tot een extern meldingskanaal wenden. De klokkenluiderswet bepaalt de aanwijzing van externe autoriteiten die bevoegd zijn voor het ontvangen van meldingen, het geven van feedback en de opvolging van de meldingen. De bevoegde autoriteiten zullen bij koninklijk besluit aangeduid worden. Momenteel is dat koninklijk besluit er nog niet en moet men zich wenden tot de federale ombudsmannen.
WIE IS BESCHERMD?
De nieuwe klokkenluiderswet geldt enkel voor de private sector. Op 8 december 2022 werd wel een wetsontwerp goedgekeurd dat voorziet in een gelijkaardige regeling voor de federale publieke sector en de politiediensten.
Het toepassingsgebied van de klokkenluiderswet is zeer ruim. Niet alleen werknemers genieten een bescherming wanneer zij een melding doen, ook voor zelfstandigen, aandeelhouders en de personen die behoren tot het bestuurlijk, leidinggevend of toezichthoudend orgaan van de onderneming (inclusief niet bij het dagelijks bestuur betrokken leden, vrijwilligers en (on)bezoldigde stagiairs), en eenieder die werkt onder toezicht en leiding van aannemers, onderaannemers en leveranciers is dat het geval.
Ook in de precontractuele fase en na beëindiging van de arbeidsovereenkomst blijft de bescherming ten aanzien van de melder gelden.
Tot slot geniet niet alleen de melder een bescherming, maar ook de facilitators, derden die verbonden zijn met de melders en die zelf het slachtoffer kunnen worden van represailles in een werkgerelateerde context (bv. collega’s of familieleden van de melder), en juridische entiteiten die eigendom zijn van de melders, waarvoor de melders werken of waarmee de melders in een werkgerelateerde context verbonden zijn.
BESCHERMING
De melder wordt beschermd tegen represailles, met inbegrip van dreigingen met en pogingen tot represailles. Het gaat onder andere over schorsing, ontslag, negatieve evaluatie, intimidatie, degradatie…
Voorwaarden
De melder moet te goeder trouw handelen en een gegronde reden hebben om aan te nemen dat de gemelde informatie op het moment van de melding juist was én binnen het toepassingsgebied van de wet viel. Bovendien moet hij via het intern of extern meldingskanaal de informatie melden.
Er wordt geen bescherming geboden aan personen die opzettelijk onjuiste of misleidende informatie melden. Wanneer later echter blijkt dat de informatie over een inbreuk onjuist of ongegrond was maar de melder wel te goeder trouw handelde dan verliest de melder het voordeel van de bescherming niet.
Schadevergoeding
Neemt de onderneming represailles tegen een melder (of een andere beschermde persoon) dan zal deze een schadevergoeding van minimum 18 en maximum 26 weken loon verschuldigd zijn.
Wanneer het slachtoffer van de represailles geen loontrekkende is dan bedraagt de schadevergoeding de werkelijk geleden schade.
SANCTIES
Wie een melding belemmert of tracht te belemmeren, represailles neemt tegen melders of de geheimhouding van de identiteiten van de melder schendt, riskeert een gevangenisstraf van 6 maanden tot 3 jaar en een geldboete van 600 tot 6.000 euro (te vermeerderen met de opdeciemen).
Het niet opzetten van een (correct) intern meldingskanaal of het niet (correct) registreren van een melding, kan gestraft worden met een sanctie van niveau 4 van het Sociaal Strafwetboek.
Inwerkingtreding
Deze nieuwe klokkenluidersregeling treedt in werking 2 maanden na de datum van publicatie in het Belgisch Staatsblad, dus op 15 februari 2023.
Wil u een geïndividualiseerde opleiding over deze onderwerpen, met duiding van de nieuwe maatregelen, duidelijke antwoorden op concrete vragen en tips over de acties die u als werkgever moet nemen? Dat kan. Contacteer ons hiervoor op info@commitlaw.be of via uw gebruikelijke contactpersoon voor een concrete afspraak.
Ondanks alle zorg die besteed is aan het opstellen van deze tekst, blijven vergissingen en/of onvolkomenheden mogelijk. De auteur en Commit Advocaten bv kunnen daarvoor geen aansprakelijkheid aanvaarden.